Cebir ve Köklü Sayılara Katkı Sağlamış Bilim İnsanları ve Katkıları

Cebir ve Köklü Sayılara Katkı Sağlamış Bilim İnsanları ve Katkıları

Ali Kuşçu

ALİ KUŞÇU
DOĞUM	1403 Semerkand
ÖLÜM	16 Aralık 1474 İstanbul, Osmanlı Devleti
MESLEK	Astronom, matematikçi, dil bilimci

Ali Kuşçu, asıl adı Ali Bin Muhammed (1403, Semerkand – 16 Aralık 1474, İstanbul), Timur İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu‘nda bir astronom, matematikçi ve dil bilimcidir.

Hayatı

Astronom, matematikçi ve kelâm âlimi olan Ali Kuşçu, 1403’te Semerkand‘da doğdu. Türk ya da Fars olduğuna dair iddialar mevcuttur. Babası Muhammed, Timur İmparatorluğu Sultanı ve astronomu Uluğ Bey‘in kuşçusu olduğu için ailesi “Kuşçu” lakabıyla meşhur oldu. Küçük yaştan itibaren matematik ve astronomiye ilgi duyan Ali Kuşçu, Bursalı Kadızâde Rûmî, Gıyaseddin Cemşid ve Muînuddîn Kâşî’den Matematik ve astronomi dersi aldı. Daha sonra bilgisini arttırmak için Kirman‘a gitti. Burada Hall-ü Eşkâl-i Kamer (Ay Safhalarının Açıklanması) adlı risale ile Şerh-i Tecrîd adlı eserini yazdı. Ali Kuşçu, Semerkand ve Kirman’da eğitimini tamamladıktan sonra Uluğ Bey’e yardımcı ve rasathanesine müdür oldu. 1449‘da hacca gitmek istedi. Tebriz‘de Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan kendisine büyük saygı gösterdi ve Osmanlı Devleti ile barış görüşmelerinde yardımını istedi. Ali Kuşçu, Uzun Hasan’ın sözcülüğünü yaptıktan sonra II. Mehmed‘in davetiyle İstanbul‘a geldi. Osmanlı – Akkoyunlu sınırında Fatih Sultan Mehmed’in emriyle büyük bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, Ayasofya medresesine müderrisoldu. 16 Aralık1474 tarihinde İstanbul’da vefat etti.15 yüzyıla özgü mezarı Eyüp Sultan türbesi etrafındaki hazirededir.[1] Soyunun bir kısmı Yavuz Sultan Selim‘in Kahramanmaraş‘ı fethetmesinden kısa bir süre sonra o bölgede Şiî Mezhebi‘nin tekrar artması sonucu Ali Kuşçu’nun torunlarından bir kısmı ferman ile Kahramanmaraş‘a gönderilmiştir. Geriye kalan torunları ise daha sonra Düzce‘ye kendi arzularıyla göç etmişlerdir. Kahramanmaraş ta bulunan ailenin bir kısmı da Cumhuriyet‘in ilanından sonra Bursa‘ya yerleşmişlerdir. Bursa‘daki Fuat Kuşçuoğlu Caddesi de ismini Ali Kuşçu’nun torunlarından Fuat Bey’in isminden almıştır. Soyu Kahramanmaraş, Düzce ve Bursa‘da Kuşçuoğlu soy isimleriyle devam etmektedir. Ali Kuşçu’nun 15 yüzyıla özgü mezarı İstanbul, Eyüpsultan Cami haziresindedir.[2]

Eserleri

·         Risale fi’l Muhammediye (matematik, cebir ve hesap)

Kaynakça

1.       ^Bursa, Semerkant,İstanbul,Kâdîzâde Ali Kuşçu,Uluğ Bey ve Yakubov. bilimvetarih.com. Erişim Tarihi:13.10.2016

2.       ^Haskan, Mehmet Nermi:Eyüplü Meşhurlar, Eyüp Belediyesi Yayınları, cilt.2, s. 40-41, İstanbul 2014

·         Yavuz Unat, Ali Kuşçu, Kaynak Yayınları, 2000

·         https://tr.wikipedia.org/wiki/Ali_Kuşçu

Ömer Hayyam

ÖMER HAYYAM
Ömer Hayyam
DOĞUM	18 Mayıs 1048 Nişabur
ÖLÜM	4 Aralık 1131 (83 yaşında) Nişabur
MESLEK	Şâir, Yazar, Matematikçi, Filozof, Astronom
ETNİK KÖKEN	Fars

Eserleri

Hayyam’ın eserlerinden 18 tanesinin adı bilinmektedir, çeşitli bilim dallarında birçok eser yazmıştır.

1.     Kitabün fi’l Burhan ül Sıhhat-ı Turuk ül Hind. (Geometriye dair)

2.     Risaletün fi Berahin İl Cebr ve Mukabele. (Cebir ve denklemlere dair)

3.     Müşkilat’ül Hisab. (Aritmetiğe dair)

Kaynakça

1.       ^ http://islamsci.mcgill.ca/RASI/BEA/Khayyam_BEA.htm

Yavuz Unat, “Ömer Hayyâm”, İslâm Ansiklopedisi, TDV, Cilt 34, İstanbul 2009, s. 66-68. Yavuz Unat, “Ömer Hayyâm ve Melikşâh Gözlemevi”, Bilim ve Ütopya, Temmuz 2006, Sayı 145, İstanbul 2006, s. 13–14. Yavuz Unat,Tarih Boyunca Türklerde Gökbilim, Bilimin Türk-İslam Kaynakları-1, Kaynak Yayınları, İstanbul 2008.

2.https://en.wikipedia.org/wiki/Omar_Khayyam#Early_life

Hârizmî

HÂRİZMÎ
DOĞUM	Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmî 780 Harezm
ÖLÜM	850 Bağdat, Irak
MİLLİYETİ	Fars[1]
DİN	İslam
DALI	Matematik, Gökbilim ve Coğrafya
ÖNEMLİ BAŞARILARI	•Cebir •Algoritma
ETKİLEDİKLERİ	Ebu Kamil Şuca, Ebu Hanife Dinaveri, Ömer Hayyam
EK BİLGİ	Harezmi sıfır rakamını (0) ve x bilinmeyenini kullandığı bilinen ilk kişidir.

Hârizmî (Farsça: الخوارزمي) ya da tam adıyla Ebû Ca’fer Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmî, matematik, gökbilim, coğrafya ve algoritma[2]alanlarında çalışmış Farslı [1][3] bilim insanı. [4] Hârizmî 780 yılında Harezm bölgesinin Hive şehrinde dünyaya gelmiştir. 850 yılında Bağdat‘ta vefat etmiştir.

Hayatı

Ebu Abdullah Muhammed bin El-Harezmi 780 yılında Özbekistan’ın Harezm vilayetinde dünyaya gelmiştir. Horasan bölgesinde bulunan Harezm‘de temel eğitimini alan Harezmi, gençliğinin ilk yıllarında Bağdat’taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir. İlmî konulara meraklı olan Harezmi bu konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat‘a gelir ve yerleşir. Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan Abbasi halifesi Mem’un Harezmi’deki ilim kabiliyetinden haberdar olunca onu kendisi tarafından Antik Mısır, Mezopotamya, Yunan ve Hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesi’nin idaresinde görevlendirilir.

Cebir alanındaki çalışmaları

Cebir sözcüğü de Harezmi’nin “El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) adlı eserinden gelmektedir. Bu eser aynı zamanda doğu ve batının ilk müstakil cebir kitabı olma özelliğini taşımaktadır.

Cebir alanındaki çalışmaları

Cebir sözcüğü de Harezmi’nin “El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) adlı eserinden gelmektedir. Bu eser aynı zamanda doğu ve batının ilk müstakil cebir kitabı olma özelliğini taşımaktadır.

Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin kullanıldığını saptamıştır. Harezmî’nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince’ye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır, 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur. Hesab-ül Cebir vel-Mukabele adlı kitabı, matematik tarihinde, birinci ve ikinci dereceden denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir. Bu nedenle Harezmî (Diophantus ile birlikte) “Cebir’in babası” olarak da bilinir.

İngilizce’deki “algebra” ve bunun Türkçe’deki karşılığı olan “cebir” sözcüğü, Harezmî’nin kitabındaki ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan “el-cebr”den gelmektedir. Harezmi sıfır rakamını (0) ve x bilinmeyenini kullandığı bilinen ilk kişidir.[5][6][7][8]

Eserleri

Matematik ile ilgili eserleri

·         El- Kitab’ul Muhtasar fi’l Hesab’il Cebri ve’l Mukabele

·         Kitab al-Muhtasar fil Hisab el-Hind

·         El-Mesahat

Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin ( onluk sistem) kullanıldığını saptamıştır. Harezmî’nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latinceye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur.

Kaynakça

1.       ^ ^a b Oaks, Jeffrey A., “Was al-Khwarizmi an applied algebraist?”. University of Indianapolis. Retrieved on 2008-05-30.

2.       ^ algoritma

3.       ^ Hogendijk, Jan P. (1998). “al-Khwarzimi”. Pythagoras 38 (2): 4–5. ISSN 0033–4766.

4.       ^ Springer Reference Biographical Encyclopedia of Astronomers. s. 631. ISBN 978-0-387-31022-0.

5.       ^ A History of Algebra From al-Khwärizml to Emmy Noether. 1985. s. 4. ISBN 978-3-642-51601-6.

6.       ^ http://www.wilbourhall.org/index.html#algebra

7.       ^ http://historyofislam.com/contents/the-classical-period/al-khwarizmi/

8.       ^ http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Al-Khwarizmi.html

9.       https://tr.wikipedia.org/wiki/Hârizmî

CHRISTOPH RUDOLFF

Christoph Rudolff (1499 yılında Jawor, Silesia'da doğdu, 1545'te Viyana'da öldü) cebirdeki ilk Almanca ders kitabının yazarıdır.

1517'den 1521'e kadar, Rudolff, Viyana Üniversitesi'nde Henricus Grammateus (Erfurt'dan Schreyber) öğrencisi ve Behend und hübsch Rechnung durch die kunstreichen regeln Algebre so gemeinicklich die Coss genent werden “Die Coss” (Cebirin Sanatsal Kurallarıyla Makul ve Güzel Hesaplamalar) adlı kitabın yazarıydı.[1]

Karekök için radikal sembolü (√) tanıttı. Tam olarak emin olunamasa da, küçük bir "r" ("radix" için)[2] [3]’den türetildiğine inanılmaktadır.[4]

Ayrıca, x^0=1 olan anlamlı tanımı kullanmıştır.

---

[1] Wolfgang Kaunzner; Karl Röttel; Christoff Rudolff (2006). Christoff Rudolff aus Jauer in Schlesien: zum 500. Geburtstag eines bedeutenden Cossisten und Arithmetikers, der aus diesem seinerzeit hoheitlich zur Krone von Böhmen gehörenden Landesteil stammt [Christoff Rudolff from Jauer in Silesia: on the 500th birthday of an important algebraist and arithmetician, who came from this region, which in his time belonged to the royal crown of Bohemia]. ISBN 978-3-928671-39-2.

[2]Moritz Cantor (1889), "Rudolff: Christoff R.", Allgemeine Deutsche Biographie (ADB) (in German), 29, Leipzig: Duncker & Humblot, pp. 571–572

[3] Wolfgang Kaunzner (2005), "Rudolff, Christoff", Neue Deutsche Biographie (NDB) (in German), 22, Berlin: Duncker & Humblot, p. 198

[4] O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Christoph Rudolff", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.

***
Kaynaklar:

A History of Algebra From al-Khwärizml to Emmy Noether. 1985. s. 4. ISBN 978-3-642-51601-6.

http://www.wilbourhall.org/index.html#algebra

http://historyofislam.com/contents/the-classical-period/al-khwarizmi/

http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Al-Khwarizmi.html